اختلال شخصیت اجتنابی یا دوری گزین

اختلال شخصیت اجتنابی یکی از انواع اختلالات شخصیتی است که در برخی از افراد بروز می‌کند و مهم‌ترین ویژگی آن دوری گزینی یا پرهیز اجتماعی است.
اختلال شخصیت اجتماعی نوعی اختلال روانشناختی است که با پرهیز اجتماعی پیوند خورده است. افراد مبتلا به این اختلال دائما احساس بی‌کفایتی و بی‌لیاقتی می‌کنند و برخلاف اینکه تمایل زیادی به برقراری تعاملات اجتماعی و بین فردی دارند، به شدت از برقراری روابط اجتماعی و نزدیک شدن به دیگران اجتناب می‌کنند.
افرادی که به عنوان فردی با اختلال شخصیت اجتنابی شناخته می‌شوند، خودشان را افرادی بی‌عرضه، دوست‌نداشتنی و فاقد جذابیت شخصیتی می‌دانند و نسبت به ارزیابی‌های منفی درباره خود به شدت حساسیت نشان می‌دهند.

علائم اختلال شخصیت اجتنابی:
آگاهی از علائم شخصیت اجتنابی و اطلاع از نشانه‌های آن می‌تواند بهتر و بیشتر این اختلال را به شما بشناساند. این اختلال نیز مانند دیگر اختلال‌های شخصیتی مانند اختلال شخصیت مرزی یا شخصیت وابسته و ... علائم مشخصی دارد که می‌توان آن‌ها را در موارد زیر جای داد.
احساس حقارت
مشخص‌ترین نشانه و علائم اختلال شخصیت اجتنابی احساس حقارت و خود کوچک‌بینی است. در واقع این افراد همیشه خودشان را در مرتبه بسیار پایینی نسبت به دیگران می‌بینند و درباره خودشان احساس چندان دلپذیری ندارند.
این افراد خودشان را در جایگاه‌های بسیار پست می‌بینند و معتقدند که کفایت و لیاقت لازم را برای داشتن موقعیت و وسایل یا انجام کارهای مختلف ندارند.
حساسیت شدید به انتقاد
افرادی که به عنوان شخصیت اجتنابی و دوری گزین شناخته می‌شوند حساسیت بسیار زیادی نسبت به انتقاد و بازخوردهای منفی دارند. در حقیقت آن‌ها به هیچ عنوان انتقادها و نظرات منفی را نمی‌پذیرند و نسبت به آن واکنش نشان می‌دهند. زیرا همیشه این پیش‌فرض را دارند که دیگران قصد تحقیر آن‌ها را دارند.

ترس یا خجالت از صحبت در جمع
از دیگر ویژگی های اختلال شخصیت اجتنابی باید به ترس زیاد یا خجالت شدید برای صحبت در جمع اشاره کرد. این افراد از حرف زدن در هر جمعی می‌ترسند و به صورت مداوم نگران تپق زدن، دست‌پاچه شدن و یا مسخره شدن در جمع هستند.

ترس از طرد و رها شدن
ترس از طرد و رها شدن از دیگر مشخصات شخصیت اجتنابی است که فرد مبتلا را به مشکلات ارتباطی با دیگران روبه‌رو می‌کند. به زبان ساده یک فرد با اختلال شخصیت اجتنابی به دلیل ترس فزاینده از طرد یا رهاشدن از سوی دیگران، از ارتباط با افراد دیگر اجتناب می‌کند. به همین دلیل هم روابط صمیمانه با دیگران برقرار نمی‌کنند یا روابط بسیار محدودی دارند.

انتخاب مشاغل فردی
این افراد به دلیل ترس از مسخره شدن و تحقیر از سوی دیگران و همچنین اعتمادبه‌نفس و عزت نفس پایین، اغلب مشاغلی را انتخاب می‌کنند که به تنهایی و به صورت فردی انجام می‌شوند. به دلیل شخصیت دوری گزین و پرهیز اجتماعی این افراد، آن‌ها را کمتر در مشاغل جمعی و ارتباطی می‌بینیم.

علل اختلال شخصیت اجتنابی:
درمان هر اختلالی نیازمند اطلاع از علل بروز آن اختلال است و به همین دلیل اطلاع از علت شخصیت اجتنابی بسیار مهم و ضروری است. این نوع اختلال نیز به دلایل گوناگونی بروز می‌کند.

والدین سخت‌گیر
وجود والدین بسیار سخت‌گیر با معیارهای سخت و استانداردهای تربیتی دشوار می‌تواند فرد را در بزرگسالی به اختلال شخصیت اجتنابی مبتلا کند. شیوه تربیتی والدین تاثیر بسیار زیادی در شکل‌گیری شخصیت فرد دارد و وجود والدینی با این ویژگی‌ها فرد را بدون اعتماد‌به‌نفس و همراه با فشارهای روانی بسیار شدید بار می‌آورد

والدین پرخاشگر
والدینی که همیشه رفتارهای پرخاشگرانه را از خودشان بروز می‌دهد و دائما رفتارهای تحقیرآمیز و توهین‌آمیز با کودک خود دارند، زمینه را برای ایجاد اختلال شخصیت اجتنابی در او فراهم می‌کنند. زمانی که تمرکز پدر و مادر همیشه روی نقاط منفی و ضعف فرزندانشان باشد، آن‌ها را به افرادی تبدیل می‌کند که برای دوری از تحقیر از سوی دیگران، به اجتناب و پرهیز اجتماعی روی بیاورند.

ژنتیک
عامل ژنتیک نیز از دیگر علل ابتلا به اختلال شخصیت اجتنابی است که می‌تواند افراد را به این بیماری مبتلا کند.

محیط زندگی
بسته به اینکه فرد در چه محیطی زندگی و رشد می‌کند، شخصیت او نیز شکل می‌گیرد و اختلال شخصیت اجتنابی نیز تا حد زیادی متاثر از محیط زندگی فرد است که می‌تواند او را با این اختلال مواجه کند.
شخصیت اجتنابی تمایل زیادی به ارتباط با دیگران دارد و در عین حال به دلیل ترس زیاد و اضطراب از ارتباط با افراد دوری می‌کند.

راه های درمان اختلال شخصیت اجتنابی:

روان درمانی
روان درمانی و شرکت در جلسات روانشناسی و مشاوره یکی از بهترین روش‌های درمان اختلال شخصیت اجتنابی و دوری گزین است. روان درمانی می‌بایست توسط یک درمانگر متخصص انجام شود و با کمک دانش و تخصص او، جلسات پیگیری شوند.
در روش روان درمانی، روان درمانگر و مراجع به گفت‌وگو با هم می‌پردازند و از طریق شرکت در جلسات مشاوره سعی می‌کنند که به ریشه و علل بروز اختلال دست یابند. سپس با استفاده از علل و ریشه‌ها، به اصلاح فکر یا رفتار مراجع می‌پردازند.
مهم‌ترین نکته درباره روان درمانی این است که فرد در تمام جلسات درمان به صورت مداوم و منظم شرکت کند و وقفه‌ای در درمان خود ایجاد نکند.

گروه درمانی
یکی دیگر از راه های درمان اختلال شخصیت اجتنابی گروه درمانی است که تاثیر بسیاری در بهبود فرد و کاهش علائم ناخوشایند اختلال در او دارد. البته گروه درمانی برای فردی که نسبت به برقراری ارتباط با دیگران مشکل دارد بسیار سخت است. اما اگر او وارد گروه شود، تاثیر زیادی در بهبود حالاتش خواهد داشت.

شخصیت اجتنابی تمایل زیادی به ارتباط با دیگران دارد و در عین حال به دلیل ترس زیاد و اضطراب از ارتباط با افراد دوری می‌کند.

   

 منبع :
بولاند، رابرت.(2022).ترجمه:فرزین رضایی(1402)تهران:انتشارات ارجمند.